Zomerreeks #7: De Openbaring

A.M. Homes: De Openbaring. De Bezige Bij, Amsterdam 2022.

Dit keer geen blog over een doorwrocht staatsrechtelijk traktaat. In deze fase van mijn leven gaat mijn leestijd vooral op aan romans. Maar ook daarin valt genoeg te vinden over zaken die staatsrechtbeoefenaren aan het hart gaan, zoals het wezen van de democratie. Want daar draait het in dit boek van A.M. Homes in de kern om: wat verstaan we daaronder? Beter gezegd: wat verstaan de die-hard republikeinse Amerikaanse mannen die ‘een complot vóór Amerika’ smeden daaronder? Zo had Homes haar boek namelijk ook kunnen noemen, als tegenhanger van het (eveneens geweldige) ‘Een complot tegen Amerika’ van Philip Roth. De negen mannen in Homes’ verhaal die aan dat complot deelnemen beschouwen zichzelf immers als redders van de democratie, en daarom uiteindelijk ook als redders van Amerika as such. Maar misschien zag Charles A. Lindbergh, de ‘antiheld’ in Roths roman, zichzelf ook wel zo. Een roman dus over hoe verschillend er over democratie, en de ontaarding ervan, kan worden gedacht.

A.M. Homes beschouw ik als ‘the greatest American novelist of our era’. Hoewel ze in Nederland minder aandacht trekt dan bepaalde mannelijke schrijvers die die titel toebedeeld krijgen (zoals bijvoorbeeld Jonathan Franzen), is zij écht de absolute top. Haar schetsen van het Amerikaanse (gezins)leven binnen de context van de economie, cultuur en politiek van dat land zijn wat mij betreft onovertroffen; de verhalen zijn messcherp, maar tegelijk erg grappig en worden in een adembenemend hoog tempo verteld. Kortom: A.M. Homes verdient een groot lezerspubliek.

Nu over De openbaring, haar laatste roman uit 2022. In het Engels heet het The unfolding. Wat ik een betere titel vind, omdat het woord ‘openbaring’ iets messiaans heeft. Dat Christelijke aspect – dat wel degelijk een belangrijke factor is in het Amerikaanse (politieke) leven – komt maar heel af en toe aan de oppervlakte in het verhaal; het gaat meer om het ‘zich ontvouwen’ van de ‘ware’ persoonlijkheden van de leden van het gezin waar het verhaal om(heen) draait; én om het zich opnieuw uitvouwen van de Amerikaanse politieke ontstaansgeschiedenis in het licht van dramatische gebeurtenissen in het heden.

De dramatische gebeurtenis die dat proces van ‘ontvouwen’ triggert is de verkiezing van Barack Obama in 2008. Barack Hussein Obama, om precies te zijn. Want hoewel de negen mannen die daarna de koppen bij elkaar steken om ‘daartegen iets te ondernemen’ zichzelf ab-so-luut niet als racisten zien, is het feit dat Obama in hun ogen een ‘Afrikaan’ is en een ‘verkapte moslim’ (want waarom heet hij anders Hussein?) wel iets wat geregeld opborrelt in de gesprekken tussen hen. De schok van die verkiezingsuitslag is immens: ‘Het is niet alleen dat Obama heeft gewonnen, het is alsof de Founding Fathers zijn vermoord.’

Die negen heren zijn niet zomaar ‘overjarige witte mannen, die ontdekken dat ze er in het huidige tijdgewricht niet meer toe doen’. De initiator, die zich siert met de naam Big Guy (omdat hij geboren is op de dag dat de atoombom op Japan viel), is een brisant rijke zakenman die de deur platloopt bij G.W. Bush en andere hooggeplaatste republikeinen – zakken met geld rondstrooiend voor campagnekassen en andere ‘goede doelen’. De anderen zitten ook allemaal warmpjes bij, maar zijn vooral door Big Guy geselecteerd omdat ze in verschillende sectoren van de samenleving een flinke vinger in de pap hebben; bijvoorbeeld als staflid op het Witte Huis, rechter, generaal of voormalig lid van de geheime dienst. Ze hebben allemaal ‘het hart op de juiste plaats’. Althans: dat denken ze van zichzelf. In snedige, vaak ontzettend grappige dialogen flitst het heen en weer tussen persoonlijke perikelen (drankzuchtige echtgenotes, een prostaat die het niet meer doet, of een knie die versleten is) en de politieke en maatschappelijke ‘inzichten’ van deze mannen. Hoe ze hun ‘actie’ moeten noemen weten ze eigenlijk zelf niet goed. Homes zet ze neer als een stel ondeugende, avontuurlijke schooljongens: Huckleberry Finn types, die met schuilnamen en al een geheim genootschap oprichten. Hun ‘samenzwering’ neemt zo nu en dan komische vormen aan. Maar zo onschuldig is het niet. ‘Hoe agressief worden we?’ vraagt de dokter. ‘Als dit eenmaal in gang is gezet, merken we dan dat het oorlog is?’ ‘Jezus, noem jij het een oorlog?’ vraagt Kissick. ‘Hoe wil je het dan noemen, een staatsgreep? vraagt Bo. ‘Sommige mensen zouden zelfs hoogverraad zeggen,’ meent de rechter. ‘Dan zouden die mensen zich vergissen,’ zegt Big Guy. ‘Buitengewone maatregelen. Als wij de Verenigde Staten niet op het rechte spoor houden, zijn we als land minder veilig, minder welvarend en minder invloedrijk vergeleken bij de rest van de wereld. (…) Laten we duidelijk zijn: wij beschermen en bewaren de democratie.’ De democratie zoals George Washington die bij de onafhankelijkheidsstrijd heeft willen vestigen, zoals Big Guy keer op keer uitlegt. Dat daarvoor de wil van de kiezers die zich voor Obama hebben uitgesproken moet worden overruled deert hem niet in het minst. De arts in het gezelschap heeft een treffende metafoor voor hun ‘interventie’: ‘We breken de rug van Amerika om hem weer recht te zetten.’ Homes voorspelt met haar verhaal impliciet de afloop van de verkiezingsstrijd van Joe Biden, twaalf jaar later. Toen bleek hoezeer de top dog onder alle Amerikaanse ‘obsolete oude witte mannen’, Donald Trump, er door middel van lastercampagnes, leugens en fake news in was geslaagd om de Amerikaanse samenleving en de Amerikaanse instituties te destabiliseren. Hoe onze samenzweerders dat voor elkaar denken te krijgen? ‘”Jullie willen je ideeën als een virus verspreiden”, zegt Metzger. “Ze moeten net zo troostrijk overkomen als pindakaas met jam, als een zondagsmaal. Jullie willen de mensen in slaap sussen, verleiden, verdoven, zodat het uiteindelijk geen verrassing meer is, omdat ze het zien aankomen, omdat ze het zelf ook willen.” “Ja precies,’ zeggen ze in koor en ze springen zowat een gat in de lucht.”’

De onthullingen waardoor het gezinsleven van deze ‘defender of democracy’ onder zijn ogen verkruimelt nadat ze samen getuige waren van het smadelijke verlies van ‘hún man’ McCain, zijn niet minder destabiliserend dan de overwinning van Obama. Niet alleen Big Guy zelf verliest in korte tijd al zijn ankers, ook het leven van zijn vrouw en dochter komt op losse schroeven te staan. Hoe en waarom, dat moet u zelf maar gaan lezen. Ik wens u daarmee veel plezier!