Vrouw en rechtsstaat #9: Emmeline Pankhurst – Voorvechter van het Vrouwenkiesrecht

Emmeline Pankhurst behoeft nauwelijks introductie in een reeks over vrouwen en de rechtsstaat. Zij is immers de verpersoonlijking geworden van het kiesrecht voor vrouwen, om zo de positie van vrouwen en meisjes te verbeteren. Maar wat een strijd hebben zij en haar medestanders (de ‘suffragettes’) daarvoor moeten voeren! In de gelijknamige film Suffragette! uit 2015 wordt die geschiedenis heel invoelbaar in beeld gebracht. Aan het begin van de film zie je dat de demonstranten overgaan tot brandstichting in zo’n typische rode Britse brievenbus en het gooien van stenen door de ramen van het parlementsgebouw. Waar je je als kijker aanvankelijk nog verbaast over zulke vergaande methodes om daarmee aandacht voor de vrouwenzaak te genereren, word je al snel steeds meer gegrepen door de dramatische leefomstandigheden van vrouwen aan het begin van de 20^ste eeuw. Aan het eind van de film ben je om: natuurlijk moesten ze militante middelen gebruiken. Ja, het was nodig om parlementariërs systematisch te onderbreken, om zich vast te ketenen aan de hekken van het parlement, misschien zelfs om zich tijdens de Epsom Derby voor het paard van de koning te werpen, zoals Emily Davison in 1913 deed. De vrouwenzaak moest op de agenda komen. Sterker, de positie van vrouwen wereldwijd moet nog altijd bovenaan de agenda staan.

Suffragette, My own story

Emmeline Goulden werd geboren in 1858 in een cultureel en sociaal geëngageerd gezin. Na haar schooltijd in Parijs, trouwde zij met Dr. Pankhurst, een advocaat en prominent voorvechter van het vrouwenkiesrecht. Een jaar nadat haar man overleed, richtte zij in 1899 de Women’s Franchise League op, maar al in 1903 werd zij medeoprichter van de meer militante Women’s Social and Political Union (WSPU). De leden van deze Unie zouden berucht worden: de ‘suffragettes’ werden voor hun daden opgepakt en gevangengezet en ook Emmeline heeft meerdere malen vastgezeten. Maar vanuit de gevangenis gaan zij door met de strijd – onder andere door in hongerstaking te gaan.

In het nog altijd zeer lezenswaardige Suffragette, My own story (1914) beschrijft Pankhurst deze weg: via het parlementaire proces (tevergeefs) aandacht vragen voor vrouwen tot (wat je wel kunt noemen) het plegen van terroristische aanslagen. Dat ging heel ver. Maar, als je Pankhurst leest over haar missie en strijd, krijg je een ongelooflijk ontluisterend beeld te zien van de positie van vrouwen aan het begin van de 20^ste eeuw. Pankhurst moet een gezin zien te onderhouden en wordt ‘registrar of births and deaths’ bij de burgerlijke stand. Daar wordt ze geconfronteerd met de verbijsterende behandeling van vrouwen en kinderen. Zij schrijft:

‘I have had little girls of thirteen come to my office to register the birth of their babies, illegitimate, of course. In many of these cases I found that the child’s own father or some near male relative was responsible for her state. There was nothing that could be done in those cases. The age of consent in England is sixteen years, but a man can always claim that he thought the girl was over sixteen.’

Sacred privilege of interrupting

Zij beschrijft hoe parlementariërs worden onderbroken tijdens hun speeches en dit zelfs een standaardactie gaat worden. Op een geestige manier laat zij zien dat hiermee gebruik wordt gemaakt van een traditie, ‘the time-honoured, almost sacred English privilege of interrupting’. Zo onderbreken zij bijvoorbeeld Cabinet Ministers en ook de nog onbekende, jonge Mr Winston Churchill:

‘One great question’, he exclaims, ‘remains to be settled.’
‘And that is woman suffrage’, shouts a voice from the gallery.
Mr Churchill struggles on with this speech: ‘The men have been complaining of me-‘
‘The women have been complaining of you too, Mr Churchill’, comes back promptly from the back of the hall.
‘In the circumstances what can we do but –‘
‘Give right to women.’

De acties boeken geen resultaat. Bekend zijn de foto’s van keurig geklede vrouwen met enorme hoeden die door  politieagenten letterlijk worden opgepakt (opgetild) en naar de gevangenis gebracht. Bijna grappig, maar daarvoor is het toch te tragisch. Het roept associaties op met de foto’s en filmpjes uit 2024 van de zedenpolitie die vrouwen belaagt in Iran. Reden: de vrouwen dragen de hoofddoek niet zedig genoeg. Zij lopen hiermee het gevaar te worden gevangengezet. Wereldwijd krijgt zelfs één op de drie vrouwen met fysiek of seksueel geweld te maken in haar leven, een gegeven dat op de Dag van het geweld tegen vrouwen, elk jaar op 25 november in herinnering wordt geroepen.

No surrender!

In de gevangenis gaan de suffragettes verder met hun missie. Een van de meest aangrijpende verslagen van een suffragette, opgenomen in een bundel The New Rights of Man, is die van Lady Constance Lytton uit 1910. Zij beschrijft de gruwelijke wijze waarop vrouwen – als zij in hongerstaking gaan – gedwongen worden gevoed, omdat de autoriteiten vrezen dat de vrouwen zullen overlijden. Wat volgt, is een strijd tegen vijf krachtige verplegers en een arts. Het voedsel wordt met geweld in haar maag gepompt. Als Constance Lytton weer alleen is in haar cel, klopt ze op de wand en schreeuwt: ‘No surrender.’

‘No surrender’ is het antwoord van haar buurvrouw die vervolgens aan de beurt is.

Pankhurst overlijdt op 14 juni 1928, enkele weken voordat de Conservatieve regering het kiesrecht uitbreidt voor alle vrouwen vanaf 21 jaar (de Equal Suffrage Act werd op 2 juli aangenomen). In 1930 wordt in London een prachtig standbeeld ter nagedachtenis onthuld, waarbij The March of the Women ten gehore wordt gebracht, het lied van de Women’s Social and Political Union.